Zetters in de duinen 1657

Johannes Janssonius

Momenteel niet beschikbaar via Gallerease

• Over kunstwerk
  THE HAGUE AT THE BEGINNING OF THE 17TH CENTURY “HAGAE COMITIS celeberrimi totius EUROPAE municipij typus”, kopergravure vervaardigd voor het stedenboek Theatrum urbium Celebriorum totius Belgii siver Germaniae Inferioris, deel II, dat door Johannes Janssonius in 1657/58 te Amsterdam werd uitgegeven. Vermoedelijk later met de hand gekleurd. Afm. (prent): 38,4 x 46,1 cm. Er werd druk gebouwd in de eerste helft van de 17de-eeuw, want de Haagse bevolking maakte een expansieve groei door. Waren er in 1585 naar schatting nog zo’n 7 à 8.000 inwoners – nauwelijks meer dan in 1500 -, in 1600 was dat aantal opgelopen tot 12.000 inwoners en in 1625 tot 18.000. Dat was onder meer te danken aan de komst van immigranten uit de Zuidelijke Nederlanden of van plattelanders die in de stad een nieuw bestaan zochten. Deze kaart, waarvoor de koperplaat gemaakt werd in 1616, is een correcte weergave van de stad aan het begin van de 17de-eeuw. Regeringsfunctionarissen vond men in de ruim bemeten huizen aan de Kneuterdijk, het Voorhout of de Vijverberg, en ook wel in de hoofdstraten als het Noordeinde. Zelfstandige neringdoenden en handelaren vestigden zich het liefst aan de doorgaande wegen, waar ze goed in het zicht zaten, of langs de nieuwe havens en grachten. Daar konden ze profiteren van transportfaciliteiten of het langskomende verkeer. Knechten in loondienst, soldaten en klapwakers woonden vaak achteraf, in sloppen en poorten achter de huizen van beter gesitueerden, of in smalle zijstraten. De koperen plaat voor deze gravure werd gemaakt voor het stedenboek van Georg Braun en Franz Hogenberg. Veertig jaar later maakte Janssonius gebruik van de zelfde, dan inmiddels verouderde plaat, voor zijn eigen stedenboek. De grachten singel was toen inmiddels al voltooid. Een vernieuwde verbeterde plattegrond was door Joan Blaeu al in 1649 op de markt gebracht. Prijs: Euro 1.250,- (incl. lijst)
• Over kunstenaar

  Janssonius werd geboren in Arnhem als zoon van Jan Jansz, een drukker en uitgever aldaar. Op jonge leeftijd verhuisde hij naar Amsterdam, het toenmalige centrum van de boekdrukkunst- en kaartenhandel. In 1612 trouwde hij met Elisabeth Hondius, dochter van Jodocus Hondius. Elisabeth overleed in 1627 en Janssonius hertrouwde in 1629 met Elisabeth Carlier. Hij ging werken voor zijn schoonvader en zette na diens dood samen met Henricus Hondius (zoon van) de uitgeverij voort. Deze werd uitgebouwd tot een der grootste van die tijd. Er waren vestigingen in onder andere Berlijn, Frankfort, Genève, Lyon en Stockholm.

  Onder Janssonius' leiding werd de Mercator-Hondius Atlas uitgebreid en gepubliceerd als Atlas Novus. Deze, aanvankelijk uit één deel bestaande uitgave werd spoedig een uit meerdere delen bestaande atlas, op verzoek aangevuld met zeekaarten en/of hemelkaarten. Er waren uitgaven in het Nederlands, Frans, Spaans en Latijn. Net als zijn tijdgenoten maakte ook Janssonius gebruik van bestaande koperplaten, onder andere uit de stedenboeken van Braun & Hogenberg en de Description de touts les Pays Bas (Beschrijvinghe van alle de Neder-Landen) door Lodovico Guicciardini - (Cornelis Claesz. editie) uit 1609. Alhoewel Janssonius vaak is beschuldigd van het kopiëren van werk van Willem Blaeu mag opgemerkt worden dat er ook kaarten van Janssonius eerder op de markt verschenen.

  Na Janssonius' dood werd de firma voortgezet door zijn schoonzoon, Johannes (Jan) van Waesbergen, die gehuwd was met zijn dochter Elisabeth Janssonius (1615-1681). Veel koperplaten van de stedenboeken werden (soms lichtelijk aangepast) gebruikt door Frederik de Wit. Het pand op de Dam werd verhuurd aan Gerard Valck; ook een aantal drukplaten zijn in 1694 door hem opgekocht.